Verklaring van de menselijke conditie

De menselijke conditie is de menselijke capaciteit om ons liefdevol maar evenzeer kwaadwillig te gedragen. Enkel wanneer we dit fenomeen werkelijk verklaren zal de mensheid de kwaadheid kunnen staken om de weg van de liefde te gaan.

Stel je voor dat wij, mensen, ons enkel lieten leiden door ons instinct. Dat zou bijzonder handig zijn want zo zou alles voorspelbaar zijn. Een instinct is immers geprogrammeerd. Daardoor zouden alle mensen quasi identiek gedrag vertonen waarmee je makkelijk een samenleving kan uitbouwen. Meer nog, uitbouwen is dan overbodig want het groepsleven zou er gewoon zijn. Noem het de dierlijke conditie.

Maar, wij worden al zo'n twee miljoen jaar niet meer enkel door ons instinct bij de hand genomen. De sterke groei van ons nieuwe brein (neocortex) heeft daarvoor gezorgd. Sinds die wonderlijke doorgroei worden wij niet in één maar in twee richtingen aangestuurd.

De eerste richting is die van het menselijke instinct dat niet kan afwijken van haar genetische route. De tweede richting wordt uitgezet door ons intellect. Zo ligt er nu voor ons een wijdse experimentele ruimte open waarin het intellect vrijelijk alle kanten uit kan.

Het instinct is ouder en kan niet bijleren, noch begrijpen. Het instinct heeft dus per definitie geen begrip voor die nieuwe indringer met een afwijkende en vrije dynamiek.

Ons statische instinct kan geen begrip opbrengen voor de afwijkende en vrije dynamiek van de 'nieuwe indringer', intellect.

Het nieuwe intellect wil wél bijleren, begrijpen en experimenteren en moet daartoe afwijken van de beproefde route van het instinct. Plots blijkt dat ons goede instinct star is. Ja, ons instinct kan niet anders dan de intelligente indringer bekritiseren en zelfs veroordelen. Dit gebeurt uiteraard niet op intellectuele wijze maar via intuïtie en een onbehaaglijk gevoel. Het is deze onenigheid die zich in elke zelfbewuste mens afspeelt. "Houd je aan de regel!" Maar ook: "Verken!" Dit conflict is geen lachertje.

Het intellect heeft de ondankbare taak om ondanks de inwendige kritiek en de gevoelsmatige drang om te conformeren, toch die ontstellende zoektocht naar begrijpen en experimenteren aan te houden.

Kijk, dit is exact de onderhuidse spanning die elke mens met zich meedraagt. We worden in twee uit elkaar lopende richtingen aangestuurd. Die onwezenlijke spanning is het gevecht tussen ons evolutionair nieuw verworven intellect en ons oeroude instinct. Door onze verbluffende evolutie verlaat de mens de voorspelbaarheid van de dierlijke conditie en wordt die zonder handleiding gesmeten in het diepe water van de menselijke conditie.

Wij worden zonder handleiding gesmeten in het diepe water van de menselijke conditie.

De menselijke conditie is onze tot-voor-kort onverklaarbare capaciteit om ons goed maar evenzeer kwaad te gedragen. Dat kwaad gedrag is compensatie en camouflage voor de ontzetting en frustratie die we oogsten door onze tegenstrijdige aansturingen.

Wie bij het kwade gedrag vertrekt, en niet weet wat hieraan ten grondslag ligt, kan niet anders dan voorbarig concluderen dat de mens slecht gecodeerd is. Zonder de biologische verklaring van de menselijke conditie, zonder deze evolutionaire overgangsfase te begrijpen, zijn we gedoemd om onszelf te veroordelen tot slechte of mislukte wezens.

Wat de mens in deze impasse vasthoudt, is het excuus waarvan de mechanistische biologie zich heeft bediend, namelijk dat ons kwade, egocentrische en verstoorde gedrag voorkomt uit onze dierlijke conditie om ons te willen voortplanten en ons territorium te verdedigen.

Enkel eerlijk denken brengt ons voorbij deze impasse. Enkel door de grote levensvragen en de geweldige filosofische inzichten op te nemen in de biologische verklaring van het menselijk gedrag komt de waarheid in beeld.

Een holistische verklaring van de menselijke conditie kan ons eindelijk doen inzien hoe verlammend het is geweest om het leugenachtige argument te blijven slikken dat de mens in wezen competitief en agressief zou zijn omwille van onderliggende brute dierlijke instincten zoals we die aantreffen bij andere diersoorten. Dat stellen, gaat voorbij aan het aantoonbare feit dat onze soort moraliteit had verworven, nog voor we intellect hadden ontwikkeld.

Het instinct waarover de mens beschikt, is niet agressief of slecht. Integendeel, onze genetische neiging is coöperatief en behulpzaam van aard. Ons psychotisch gedrag zijn we gaan ontwikkelen met de komst van ons vrije intellect. Wij lijden niet aan een genetische dierlijke conditie, maar aan een psychologische menselijke conditie!

Wij lijden niet aan een genetische dierlijke conditie, maar aan een psychologische menselijke conditie!

Het allerbelangrijkste inzicht is nu dat ons vrije denkvermogen geen foute doorontwikkeling is. Integendeel, het intellect is een godsgeschenk met oneindig veel mogelijkheden. Beide aansturingen zijn goed. Ze zijn enkel onverzoend!

Jawel, we worden in twee richtingen aangestuurd, maar wie dit beseft en vervolgens begrijpt dat dit conflict onvermijdelijk is, ja zelfs noodzakelijk in de evolutie van onze soort, die is niet langer van de kaart of ontzet. Begrijpen wat de oorzaak is van de worsteling is dan de start van de genezing.

Deze verklaring doet ons schoorvoetend begrijpen dat wij allen fundamenteel goed zijn, en niet slecht! Dat verandert alles! Dan zijn wij de helden van de planeet met de aartsmoeilijke opdracht om onze beide aansturingen - de genetische en de neurale met elkaar te verzoenen.

Wij zijn de helden van de planeet met de aartsmoeilijke opdracht om onszelf te begrijpen.

Wij kunnen nu beargumenteren dat, ondanks onze psychotische neiging om kwaad, egocentrisch en oppervlakkig te denken en te handelen, wij nu de weg van de ontzetting mogen staken. Dit rechtvaardigt onze beslissing om vanaf heden niet langer toe te voegen aan de innerlijke psychose of zielsbenauwdheid die zich in ons wezen afspeelt.

Nu we begrijpen waar onze neiging om kwaad, zelfzuchtig, oppervlakkig en pretentieus te handelen vandaan komt, hoeven we geen oneindig therapeutisch parcours af te leggen, of ons zonder verklaring te schikken naar de maatschappelijke waan van de dag. Begrijpen is noodzakelijk. Begrijpen is genoeg. Begrijpen kan instant. Begrijpen is de sleutel!

Nu dat ons verstand verzadiging ervaart door echt begrijpen, kan het vervolgens met mededogen kijken naar de veroordeling van ons instinct. Zo zal ons instinct worden bevrijd van haar zielsbenauwdheid. Zo is de mens eindelijk verzoend!